Πρόσφατες αλλαγές στις νομοθετικές απαιτήσεις για την ίδρυση και λειτουργία επιχειρήσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος

Σε διάστημα λίγων μηνών μετά την έκδοση τις ΚΥΑ οικ. 16228/2017 και Φ15/οικ.62588/754/2017 , σχετικά με την εφαρμογή του Ν. 4442/2016 που αφορούσε το νέο θεσμικό πλαίσιο για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας, εκδόθηκαν οι απαιτούμενες Υπουργικές αποφάσεις προκειμένου να επανακαθοριστεί το Νομοθετικό πλαίσιο για την ίδρυση και λειτουργία και των επιχειρήσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα.

Η νέα νομοθεσία είναι πλέον γεγονός και επιβάλλει την εφαρμογή από μεριάς των επιχειρηματιών ορθών πρακτικών κυρίως αυτοελέγχου, και από πλευράς επιθεωρητών την ενιαία εφαρμογή ελέγχων, την χρήση λιστών ελέγχου (check lists).Tέλος ανάλογα με την κατάταξη των επιχειρήσεων σε σχέση με την επικινδυνότητα καθορίζεται και η συχνότητα των επιθεωρήσεων σε αυτές.

Σύμφωνα με τις δηλώσεις στελεχών του Υπ. Ανάπτυξης «Η βασική επιχειρούμενη αλλαγή είναι η μετατόπιση από τις εκ των προτέρων (ex ante) διαδικασίες σε ένα μοντέλο ανάλυσης επικινδυνότητας με εφαρμογή εκ των υστέρων (ex post) διαδικασιών».

Στο πνεύμα των αλλαγών αυτών στις 21-6-2017 εκδόθηκε και η υπ’ αριθμ. Υ.Α. Υ1γ/Γ.Π/οικ. 47829/21-06-2017 (ΦΕΚ 2161/τ.Β’/23-06-2017) νέα υγειονομική διάταξη σχετικά με τους Υγειονομικούς όρους και προϋποθέσεις λειτουργίας επιχειρήσεων τροφίμων/ποτών και άλλες διατάξεις.

Αλλαγές που επιφέρει:

• Κατάργηση της Υ1γ/Γ.Π/ οικ. 96967/8-10-2012 (ΦΕΚ 2718 Β’, 8-10-2012)

• Από τις 20 σελίδες Α4 της 96967/2012 η νέα διάταξη αναπτύσσεται σε 51 σελίδες δεδομένης και της ενσωμάτωσης υφιστάμενων εγκυκλίων και νέων θεμάτων. Για ιστορικούς λόγους να θυμίσω ότι η παλαιότερη διάταξη Α1β/8577/1983 ήταν 8.577 σελίδες.

• Ενδεικτική αναφορά του αριθμού τουαλετών, προσθήκη απαλλαγής σε επιχειρήσεις αρκετά περιορισμένης έκτασης χωρίς καθήμενους πελάτες,

• Επαναφορά αριθμού γουρνών στις επιχειρήσεις μαζικής εστίασης,

• Νέες κατηγορίες επιχειρήσεων, αλλαγή στον υπολογισμό των πελατών στους εσωτερικούς χώρους από 1,20 σε 1,30 και σε εξωτερικούς χώρους από 1,20 σε 0,70

• Νέο κυρωτικό (άρθρο 16) και συγκεκριμένα αναφέρονται τα εξής:

Αρμόδια όργανα για τον έλεγχο τήρησης των υγειονομικών προϋποθέσεων είναι οι Υγειονομικές Υπηρεσίες την παράγραφο 1 του άρθρου 2 της παρούσης. Οι Υγειονομικές Υπηρεσίες εισηγούνται στην αρμόδια αρχή γνωστοποίησης την κύρωση για την εκάστοτε παράβαση.

Η έλλειψη γνωστοποίησης ή η γνωστοποίηση αναληθών στοιχείων ή η παράλειψη γνωστοποίησης μεταβληθέντων στοιχείων δεν επιφέρουν ως αυτοτελείς παραβάσεις ποινικές κυρώσεις, άρθρο 34 παρ. 5 του Ν. 4442/16(ΦΕΚ 230 τ.Α’).Στους παραβάτες των Υγειονομικών Διατάξεων επιβάλλονται, οι κυρώσεις που προβλέπονται στον Α.Ν 2520/40(ΦΕΚ 273 τ.Α’) και το άρθρο 43 του Νόμου 4025/2011 (ΦΕΚ228/τΑ/2-11- 2011) όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν. Παραβάσεις που αφορούν τα τρόφιμα εμπίπτουν στις ρυθμίσεις του Νόμου 4235/2014 (ΦΕΚ32/τΑ/2014).

Για παραβάσεις που αφορούν την ηχορύπανση εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του Π.Δ 180/79 και το άρθρο 37 του ν. 4055/2012 (ΦΕΚ 51 τ.Α) όπως κάθε φορά ισχύουν.

• Νέες κατηγορίες επιχειρήσεων και συγκεκριμένα:

Α. Επιχειρήσεις παρασκευής ή/και συσκευασίας

Β. Διανομείς-Μεταφορείς

Επιχειρήσεις αποθήκευσης (κέντρα αποθήκευσης και διανομής)

Επιχειρήσεις χονδρικού εμπορίου (με ασκούμενη δραστηριότητα χονδρικό εμπόριο σε επιχειρήσεις λιανικής διάθεσης)

Καταστήματα cash και carry (κύρια δραστηριότητα χονδρικό εμπόριο με δυνατότητα λιανικής διάθεσης)

Οχήματα μεταφοράς

Γ. Επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου:

Υπεραγορές τροφίμων, παντοπωλεία, κρεοπωλεία, οπωροπωλεία, ιχθυοπωλεία, κάβες ποτών, ξηρών καρπών και ζαχαρωδών προϊόντων, πρατήρια άρτου, πρατήρια πώλησης ετοίμων φαγητών, πτηνοπωλεία, αυγοπωλεία, καταστήματα πρατήρια κατεψυγμένων προϊόντων, καταστήματα αλλαντοποιίας και τυροκομίας, καφεκοπτεία, πρατήρια ελαίων και λιπών, πρατήρια ειδών ζαχαροπλαστικής/γαλακτοπωλεία/μπουγατσάδικα με παρασκευαστήριο για ιδία χρήση, λαϊκές αγορές καθώς και όλες οι πωλήσεις μέσω στάσιμου υπαίθριου εμπορίου (μικροπωλητές, κ.λπ.), και η πώληση τροφίμων και ποτών σε περίπτερα και καταστήματα ψιλικών, η πώληση τροφίμων και ποτών μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου και η πώληση επί αυτοκινήτου, σύμφωνα με τις διατάξεις περί άσκησης εμπορικών δραστηριοτήτων εκτός καταστήματος και άλλες διατάξεις ν. 4264/τ.Α’ 118/15-5-2014,  όπως κάθε φορά ισχύει.

Δ. Επιχειρήσεις μαζικής εστίασης οι επιχειρήσεις στις οποίες παρασκευάζονται ή και προσφέρονται σε καθήμενους ή περαστικούς πελάτες ή διανέμονται εκτός της επιχείρησης κάθε είδους τρόφιμα ή ποτά, καθώς επίσης οι επιχειρήσεις στις οποίες παρέχονται υπηρεσίες αναψυχής με συνοδεία φαγητού ή ποτού.

Δ.1 Επιχειρήσεις Μαζικής Εστίασης πλήρους επεξεργασίας(πλήρους γεύματος): επιχειρήσεις που διαθέτουν τρόφιμα τα οποία παρασκευάζονται με πολλούς και σύνθετους χειρισμούς στην ίδια την επιχείρηση ή τρόφιμα που προέρχονται από νομίμως λειτουργούσες επιχειρήσεις.

Δ.2 Επιχειρήσεις Μαζικής Εστίασης μερικής επεξεργασίας (πρόχειρου γεύματος): περιλαμβάνει τις επιχειρήσεις που διαθέτουν τρόφιμα τα οποία παρασκευάζονται με απλές διεργασίες.

Δ.3 Στεγασμένοι και υπαίθριοι χώροι εκδηλώσεων.

Δ.4 Κέντρα διασκέδασης.

Δ.5 Επιχειρήσεις παρασκευής και προσφοράς τροφίμων και ποτών σε κινητούς ή προσωρινούς χώρους

Δ.6 Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών υγειονομικού ενδιαφέροντος

• Οι επιχειρήσεις κατηγοριοποιούνται ως προς την εκτίμηση επιπέδου κινδύνου σε Επίπεδο Ι, Επίπεδο ΙΙ και Επίπεδο ΙΙΙ, όπως αναλύεται στον παρακάτω πίνακα:

• Πλέον πέραν του διαγράμματος ροής απαιτείται η περιγραφή της παραγωγικής διαδικασίας της επιχείρησης (σε ορισμένες δραστηριότητες).

• Επιτρέπεται η είσοδος σκύλων βοηθείας, που συνοδεύουν άτομα με προβλήματα όρασης ή άτομα με αναπηρία.

• Σε μικρές επιχειρήσεις που δεν εξυπηρετούν καθήμενους πελάτες δύναται η λειτουργία αποχωρητηρίου χωρίς προθάλαμο με την προϋπόθεση ο νιπτήρας για το πλύσιμο των χεριών να βρίσκεται εντός του αποχωρητηρίου.

• Μόνο στις επιχειρήσεις που απαιτείται ενδυμασία εργασίας και απασχολούν έως έξι άτομα προσωπικό κατά βάρδια απαιτείται η ύπαρξη ενός ερμαρίου για κάθε εργαζόμενο για τη φύλαξη της στολής εργασίας και των προσωπικών του ειδών (και όχι χώρος αποδυτηρίων).

Αναφορικά με τις αντιδράσεις που καταγράφηκαν με την έκδοση της νέας υγειονομικής διάταξης θα ήθελα να σχολιάσω κάποια από αυτά:

Ο όρος νέα Υγειονομική Διάταξη είναι στην ουσία παραπλανητικός. Για το λόγο αυτό φορείς και ενώσεις που δεν γνωρίζουν καλά την ισχύουσα νομοθεσία ολισθαίνουν προβάλλοντας επιχειρήματα όπως ότι εισαγάγει νέες ελεγκτικές αρχές, επιφέρει αύξηση των ελέγχων στις επιχειρήσεις, νέο κυρωτικό σύστημα κλπ.

Οι υγειονομικές διατάξεις υφίστανται χρόνια τώρα. Δεν θα πάω πολύ μακριά Α1β/11261/81, 8577/83, 96967/2012 είναι οι πρόγονοι της καλούμενης νέας υγειονομικής διάταξης. Επομένως η κατάργηση της νέας όπως δημοσιογραφικά ονομάζεται απλά θα επαναφέρει την 96967/2012. Αυτό σημαίνει ότι η επικαιροποίηση και η εναρμόνιση που έγινε με το Ν 4442/2016 για την απλούστευση των διαδικασιών θα χαθεί.

Η προηγούμενη υγειονομική διάταξη, πάνω στην οποία έχει στηριχθεί και η νέα, εκδόθηκε τον Νοέμβρη του 2012 και ποτέ μέχρι σήμερα δεν υπήρξε αντίδραση. Σήμερα τι έχει αλλάξει ώστε να προκληθούν αντιδράσεις;

Άλλωστε η πρόσφατη KYA 16228 ΦΕΚ 1723 τ ‘Β 18-5-2017 «Απλούστευση και προτυποποίηση των διοικητικών διαδικασιών γνωστοποίησης λειτουργίας Καταστημάτων Υγειονομικού Ενδιαφέροντος, Θεάτρων και Κινηματογράφων» σε πολλά σημεία της αναφέρει ότι ισχύουν οι κανόνες της υγειονομικής διάταξης Υ1γ/Γ.Π./οικ.96967/12 (ΦΕΚ 2718 Β’/2012) όπως ισχύει.

Ακόμα και αν τις καταργήσουμε όλες υφίσταται ο ΑΝ 2520/1940 – ΦΕΚ 273/Α/4-9-1940 «Περί υγειονομικών διατάξεων» που δίνει στον εκάστοτε Υπουργό Υγείας την δυνατότητα να εκδίδει υγειονομικές διατάξεις, αλλά προβλέπει επίσης ελέγχους και κυρώσεις από τα αρμόδια Υγειονομικά όργανα.

Επομένως η αποκαλούμενη ΝΕΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ είναι επί της ουσίας συμπλήρωση και εναρμόνιση με τα νέα νομοθετήματα της απλούστευσης των διοικητικών διαδικασιών και ούτε εισάγει νέες ελεγκτικές αρχές, ούτε επιπλέον ελέγχους ούτε θίγει δικαιώματα άλλων Υπηρεσιών (πχ ΕΦΕΤ, Δ/νσεις Κτηνιατρικής) όπως άστοχα μέχρι σήμερα παρουσιάζεται. Θεωρώ ότι χρόνια τώρα αποτελεί νομοθετημένο δικαίωμα των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών και ποτέ δεν έχουν εμπλακεί οι Υγειονομικές Υπηρεσίες σε θέματα που άπτονται ΑΜΙΓΩΣ της ποιότητας και ασφάλειας των ζωικών προϊόντων.

Ο Ν. 4025 (ΦΕΚ Α’ 228/02-11-2011) «Ανασυγκρότηση Φορέων Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Κέντρα Αποκατάστασης, Αναδιάρθρωση Ε.Σ.Υ. και άλλες διατάξεις» δεν έχει καταργηθεί και δίνει και αυτός τη δυνατότητα έκδοσης υγειονομικών διατάξεων αλλά επιπλέον και τοπικών από τις Περιφέρειες. Προβλέπει κυρώσεις με εξαίρεση ότι αυτές δεν εφαρμόζονται στον επίσημο έλεγχο των επιχειρήσεων τροφίμων, ο οποίος διέπεται από τις αντίστοιχες διατάξεις της κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας περί τροφίμων, όπως κάθε φορά ισχύουν.

Πριν την υπογραφή της νέας υγειονομικής διάταξης από τον Υπουργό Υγείας, αυτή ελέγχθηκε από τη συναρμόδια Δ/νση Ανάπτυξης αλλά και από τα στελέχη της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ελλάδα έτσι ώστε να αποκλειστούν προβλήματα σε σχέση με την διαδικασία απλούστευσης έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας και φυσικά εξετάστηκε η τυχόν διαφοροποίησή της σε σχέση με την προηγουμένη. Μετά την παροχή της σύμφωνης γνώμης τότε και μόνο τότε προχώρησε και η έκδοσή της σε ΦΕΚ.

Η άποψη ότι η νέα υγειονομική διάταξη δημιουργεί προβλήματα μιας και επιφέρει διαφορετικό κυρωτικό σύστημα μόνο κακόβουλη μπορεί να χαρακτηριστεί και αναδεικνύει την έλλειψη μελέτης της νέας αυτής διάταξης. Ας διαβάσουμε προσεκτικά το κυρωτικό της νέας υγειονομικής διάταξης και ας βγάλουμε τα συμπεράσματά μας:

ΑΡΘΡΟ 16 ΚΥΡΩΣΕΙΣ -ΠΡΟΣΤΙΜΑ

• Θέματα που άπτονται της διαδικασίας γνωστοποίησης:

Η έλλειψη γνωστοποίησης ή η γνωστοποίηση αναληθών στοιχείων ή η παράλειψη γνωστοποίησης μεταβληθέντων στοιχείων δεν επιφέρουν ως αυτοτελείς παραβάσεις ποινικές κυρώσεις, άρθρο 34 παρ. 5 του Ν. 4442/16(ΦΕΚ 230 τ.Α’)

• Θέματα που άπτονται παραβάσεων επί των όρων λειτουργίας- κίνδυνοι Δημόσιας Υγείας:

Στους παραβάτες των Υγειονομικών Διατάξεων επιβάλλονται, οι κυρώσεις που προβλέπονται στον Α.Ν 2520/40(ΦΕΚ 273 τ.Α’) και το άρθρο 43 του Νόμου 4025/2011(ΦΕΚ228/τΑ/2-11- 2011) όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν.
• Θέματα που άπτονται ΑΜΙΓΩΣ με τα τρόφιμα:

Παραβάσεις που αφορούν τα τρόφιμα εμπίπτουν στις ρυθμίσεις του νόμου 4235/2014 (ΦΕΚ32/τΑ/2014).

• Θέματα ηχορύπανσης:

Για παραβάσεις που αφορούν την ηχορύπανση εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του Π.Δ 180/79 και το άρθρο 37 του ν. 4055/2012 (ΦΕΚ 51 τ.Α) όπως κάθε φορά ισχύουν.

Τέλος, καλό είναι να δούμε επιμέρους ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες και η κατάργηση των υγειονομικών διατάξεων θα επηρεάσει επιβαρυντικά σε σχέση με την λειτουργία ΚΥΕ, όπως καταδεικνύεται στα παρακάτω παραδείγματα.

Παράδειγμα 1:

Καφενείο παράνομα τοποθέτησε σύστημα απαγωγής καπνού στην πολυκατοικίας προκειμένου να παρασκευάζει φαγητό, δημιουργώντας προβλήματα οσμών στους περιοίκους. Πώς θα αντιμετωπιστεί νομοθετικά; Μόνο από τις υγειονομικές διατάξεις που ορίζουν συγκεκριμένους όρους λειτουργίας.

Παράδειγμα 2:

Επιχείρηση αναψυχής (μπαρ) ηχορρυπαίνει συστηματικά. Πώς θα αντιμετωπιστεί νομοθετικά; Μόνο από τις υγειονομικές διατάξεις που ορίζουν συγκεκριμένους όρους για την χρήση μουσικής και μουσικών οργάνων.

Παράδειγμα 3:

Επιχείρηση μαζικής εστίασης έχει προσθέσει περισσότερα τραπεζοκαθίσματα από την δυναμικότητα που ορίζεται στην άδεια- γνωστοποίηση λειτουργίας, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στους πεζούς μιας και αυτά βρίσκονται σε πεζόδρομο, πλατεία ή άλλους κοινόχρηστους χώρους. Πώς θα αντιμετωπιστεί νομοθετικά; Μόνο από τις υγειονομικές διατάξεις που ορίζουν συγκεκριμένους όρους λειτουργίας.

Παράδειγμα 4:

Επιχείρηση μαζικής εστίασης έχει προσθέσει χώρο παρασκευής τροφίμων που δεν περιλαμβάνονταν στα αρχικά σχέδια που κατατέθηκαν είτε κατά την αδειοδότηση είτε στην αναγγελία έναρξης. Πώς θα αντιμετωπιστεί νομοθετικά; Μόνο από τις υγειονομικές διατάξεις που ορίζουν συγκεκριμένους όρους λειτουργίας.

Και φυσικά πολλά άλλα παρόμοια θέματα που αν η νέα υγειονομική διάταξη καταργηθεί και επανέλθει η προγενέστερη (στην οποία παρατύπως είχε καταργηθεί από τον Ν4235/14 το άρθρο 17 επί των κυρώσεων) οι Δ/νσεις Δημόσιας Υγείας θα αδυνατούν εκ νέου να αντιμετωπίσουν θέματα όπως είναι τα παραπάνω παραδείγματα παραβατικότητας.

Στο επισυναπτόμενο αρχείο απεικονίζεται γραφικά η διαδικασία αδειοδότησης και ελέγχου των επιχειρήσεων τροφίμων & ποτών. 

Αντώνιος Α. Παπαδάκης

Υγιεινολόγος M.Sc.,M.Sc.,Ph.D.c.
Επόπτης Δημόσιας Υγείας